BİVATEK yaklaşık otuz yıldan beri , endüstride pek çok yerde kullanılan broş tığlarının imalatını sürekli bir gelişme içinde imal etmektedir .
Türkiye’nin her köşesinde BİVATEK’ın imal ettiği binlerce broş tığları başarıyla kullanılmaktadır .
Bugün ise yurt dışında ALMANYA, MISIR FRANSA, İSPANYA, İRAN, gibi ülkelere ihracat yapılmaya başlanmıştır .
Hedefimiz endüstrinin , gelişimin , teknolojinin hedefi olan :
Daha gelişmiş ve kaliteli,
Daha uzun ömürlü ,
Daha hızlı üretimi sağlayan ,
Birim üretim başına daha ucuza maliyet sağlayan ;
takımlar üretmektir .
Bu amaçla sürekli araştırmalar , yeni uygulamalar yapılmakta , yeni program ve yeni ürünler denenmektedir.
Talaşlı imalatın rakipsiz yöntemlerinden olan broş ile şekillendirme , büyük bir imalat hızı ve maliyet ucuzluğu yanında yüksek kalite , üretilecek parçada gerekli hassasiyetin çok ucuz ve sürekli olarak teminini sağlar . Dolayısıyla endüstrinin pekçok yerinde rakipsiz olup , diğer yöntemlere oranla çok daha büyük bir oranda uygulama bulmaktadır .
Temel Bilgiler :
Broşlama İç ve dış talaş kaldırarak şekillendirmede kullanılan talaşlı imalat olarak en ucuz , en süratli ve ölçü hassasiyetindeki kararlılık ile yüzey kalitesini birlikte temin eden bir teknolojidir .
Broşlama yerine kullanılabilecek diğer yöntemler :
Dik planya
Zımba
Rayba
Elektro erozyon
Taşlama
Freze ve torna
Presleme v.b.
Bu teknikler, broşlamaya oranla çok daha pahalı olan
daha zahmetli, ölçü hassasiyeti ve yüzey kalitesi sağlanması daha zor , özel eğitilmiş ve ustalaşmış eleman gerektiren imal teknikleridir.
Broş tığlarının önemli ve üstün bir özelliği de çok uzun ömre sahip olmalarıdır . İşlenecek malzemenin sertlik ve diğer özelliklerine bağlı olarak her iki bileme arasında
(2.000-20.000)kadar parça işlenebilir .Broş tığlarının ölçü ve toleransları değişmeden 8-10 defa bilenebilir .
Bu da bir broş tığı ile yüzbinlere kadar parça imalinde kullanılabilmesi demektir.
Broşlama süresi işlenecek malzemenin cinsine bağlı olarak (1-8) mt/dak olabilir . Bunun anlamı bir parçanın işlenmesi (10-15) saniye demektir.
Broşlama yöntemi ucuzluk , sürat ve kalite temin eder . Bütün bu özellikleri ile sanayileşmiş ülkelerde pekçok sahada kullanılan ve ülkemizde de kullanım yerleri hızla genişleyen broş tığlarının ekonomimize önemli ve olumlu katkıları bulunmaktadır .
Önemli Kullanma Yerleri :
Broş tığları endüstride
Otomotiv endüstrisinde
Uçak ve uzay endüstrisinde
El takımları imalinde
Özellikle frezeleme ile yapılan parçalarda
Kremayer imalinde
Beyaz eşya üretiminde
Silah parçaları üretiminde
Kilit üretiminde
Elektrik motor üretiminde
Teknik Özellikler :
BİVATEK broş tığlarının imalatının her aşaması , gayet titiz olarak uygulanmakta , uygulanmakta olan teknolojinin gereklerine uygun olarak ölçmeler yapılmakta , uygulanan kalite güvence sistemine uygun olarak izlenebilirlik kayıtları tutulmakta ve değerlendirilmektedir .
Bütün siparişler , müşterinin ilk sipariş anından itibaren bilgisayar destekli bir sipariş takip programı ile , sipariş alınmasından teslimine kadar yakından takip edilir . Siparişin tesliminden sonra her zaman , gerektiğinde eski kayıtlar ve gerekli bilgilerin izlenebilmesi mümkündür .
Üretilecek takımın dizaynı bilgisayar yardımı ile hazırlanmakta olup imalattaki işlemlerin pek çok aşaması bilgisayar destekli tezgahlarda :
Hatasız ,
Zamanında ,
Kalite gereklerine uygun olarak
İmal edilmektedir .
Broş tığları çoğunlukla yüksek hız takım çeliği M2 ( 1.3343 ) malzemeden imal edilmektedir .
Ancak özel bazı ihtiyaçlar için broş tığları imalinde ham madde olarak yüksek hız çeliği M3 ( 1.3243 ) veya başka malzemeler de kullanılmaktadır .
BİVATEK Broş Tığları İmalinde Uygulanan İşlem Sırası :
Müşteri isteğinin ve ihtiyacının eksiksiz olarak tespiti ;
Dizayn hazırlanması , tezgah ölçme ve ayar değerlerinin hesaplanması ;
Broş tığı ham malzemesinin temini ve kesimi ;
Ön şekillendirme : Torna , freze , vb tezgahlarda talaş kaldırarak
Isıl işlem : BİVATEK ısıl işlem tesislerinde sertleştirme , sıfıraltı işlem Sıfıraltı işlem tatbik edilerek kalıntı östenitin bünyede hiç kalmadan ideal bir sertleştirmenin sağlanması .
Ön taşlama : Broş kesici ağızlarının kaba taşlanması
Düzeltme
Ölçü Taşlama
Profil taşlama
Talaş kırıcıların yapılması
Gerilim giderme tavlaması ;
Son kontrol ve uygunluk raporunun hazırlanması .
Son kontrol ve mamulün müşteriye ulaşıncaya kadar hiçbir zarar görmemesi için uygun şekilde ambalajlanması ;
Müşteriye en uygun araçla teslimi .
BİVATEK BROŞ TIĞLARININ
TİP VE KAPASİTELERİ :
Kullanılan broş tığlarının hemen her türü
BİVATEK tarafından üretilmektedir .
Broş tığlarının profilleri bakımından tipleri:
Evolvent Spline broşları
Düz spline broşları
Kamalı mil broşları
Kama broşları
Çap kalibre broşları
Köşeli (kare , altıköşe vb) profil broşları
İç özel profil broşları
Kilit broşları (Yale ve Fiyam tip)
Dış broşlar (istenilen her profilde)
Helis kanal broşları
Türbin kanat broşları
Broş tığlarının kullanılma şekilleri itibariyle başlıca tipleri :
Çekme tip broşlar
Basma tip broşlar
Özel aparat ile kullanılan broşlar
BROŞLAMA :
Broşlama bir talaşlı imalat yöntemidir. Broşlama işlemi, broş çekme tezgahlarında broş tığları kullanılarak yapılır.
TANIM : Broş , üniversal olmayan sadece işlenecek parçaya göre dizayn edilen, metal veya plastik malzemelerin dış yüzeylerini veya önceden açılmış bir deliğin iç yüzeyini sekillendirmek için bunlardan talaş kaldıran , uygun boyda dizayn edilmiş, üzerinde kademe kademe artış gösteren birçok kesici ağız, diş veya kenar bulunan bir kesici takımdır.
Broş tığları genellikle doğrusal hareket ettirerek kullanılır. Ancak helis broşlarda ilerleme ile birlikte helis adımına uygun bir dönme hareketi de bulunmalıdır.
Broş tığları iç veya dış olarak tasnif edilebilirler. İç broşlar, işlenecek parçada açılmış bir delik içinde, dış broşlar ise parçanın dışında istenilen profili gerçekleştirmek amacıyla kullanılır. Dolayısıyla, iç broşlarda bir yataklama gerekmez, dış broşlarda ise broş tığının ayrıca kılavuzlanması gereklidir.
BROŞLAMADA ULAŞILABİLECEK SONUÇLAR :
Yüzey Kalitesi ( Pürüzlülüğü) :
Broşla işlenen yüzeylerde, çeşitli nedenlere bağlı olarak , farklı sonuçlar elde edilir. İşlenen parçanın malzeme cinsi ve muhtevası, kullanılan soğutma sıvısı, broş tığının dizaynı ve çalışma şartları, sonuçta elde edilen yüzeyin kalitesini belirler.
Çelik bir malzemenin broşlanması sırasında Rt=( 6 – 25 ) mikron yüzey kalitesi, normal ve devamlı olarak sağlanabilir.
Bazı durumlarda Daha iyi yüzey kalitesi için, kesici uçların daha hassas olarak parlatılması gibi daha pahalı bir yöntemle sağlanabilir. Hafif metaller ile bazı çeşitli bronz alaşımlarında, çeliklere göre daha iyi yüzey kalitesi sağlanabilir.
Broşun kullanılarak körelmesi ile yüzey kalitesi de kötüleşir. Bu durumda broşun yeniden bilenmesi gerekecektir. Bir broş tığı pek çok kereler bileme yapılabilir. Kaç sefer bilenebileceği, üretilecek parçanın ölçü hassasiyeti, broş tığının dizaynı ile belirlenir.
Ölçü Hassasiyeti ( toleranslar ) :
Diğer talaşlı imalat yöntemlerine oranla, broşlamada elde edilen ölçü hassasiyeti ve bu sağlanan hassasiyetin sürekli olarak elde edilmesinin maliyeti daha ucuzdur. İyi bir sonuç alabilmek için broş tığı ve parça tutucunun imalat toleransları ve hassasiyetleri, bütün bağlantıların rijitliği , bütün tezgah ayarları çok iyi olmalıdır.
Ölçülerdeki değişmeler aparatlardaki aşınma ve takım körelmeleri ile meydana gelir.
İç broşlarda konum değişmeleri çoğunlukla önemli değildir. Ancak dış broşlamada , broş kızaklarında ve aparatların gereken yerlerinde ayarlanabilir Plaka veya saclar kullanmak uygun olacaktır.
İç Broşlama
İç broşlamada iş parçası yeterli rijitliği ve yataklamayı kendiliğinden sağlar. ISA-7 kalitesinde yüzey kalitesi kolaylıkla sağlanabilir. Broşlamada , DIN dişli-ağızları toleransları , 8 finiş yüzey kalitesi, sağlanabilir. Broş kesici ağızlarının hatve hatası, çapına oranla 6-16 mikron olabilir. Broşlama işleminde, broşla oluşturulan profilde diklik ve eksen kaçıklığı hataları olabilir. İç broş ile işlenen bir parçada, broşlama bölgesi ile dış yüzey arasında eksen kaçıklığı çok önemli ise, önce broşla işlendikten sonra, broşlama yüzeyi referans alınarak , dış bölgesi ayrıca işlenmelidir.
Dış broşlama
Dış broşlama , iç broşlamaya oranla çok daha fazla değişkenlere bağlıdır. Takım imal ve takımın tutucusuna bağlama toleransları, tezgah ve parça tutucusunun hassasiyetleri sonuca tesir eder.
İmalat toleransları nedeniyle sabit hatalardan doğan toleransların bir sınırı vardır. Esas olarak , iş parçası ve bütün sistemin rijitliği kadar broşlanan parça etkilerine de bağlıdır.
Dış broşlama ile, eğer bir iş parçasında birkaç profil broşlanıyorsa ve iş parçasının referans yüzeylerine oranla profilin konum toleransları, ölçü toleransları , broşlanan profilin form toleransları arasında yapılmalıdır.
Form toleransları, tezgah ve aparatlara, iş parçası üzerindeki önemi kadar konum toleranslarına bağlıdır. Aparatın hassasiyeti ve konum toleranslarına uygun olmalıdır. Normal şartlar altında, ISA 7-9 yüzey hassasiyeti sürekli olarak sağlanabilir. 0,03-0,05 mm den daha küçük ölçü toleransları ise sağlanamayacaktır. Konum toleransları, iş parçasının koşullarına bağlı olarak (0,03-0,2) mm aralığında sağlanabilir.
TAKIM ÖMRÜ :
BİVATEK Broş tığları, en çok sayıda parçayı üretebilecek şekilde dizayn edilip üretilmektedir. Broşun üzerinde yazılı olan çekme kuvvetine uygun olarak broş çekme tezgahının çekme kuvveti ayarlandığında, kullanma sırasında tezgah broşu çekemez hale geldiğinde, broş tığının bileme gereği var demektir.
Bu hususa dikkat edilidiğinde broş tığınızın çok uzun süre verimli bir şekilde kullanılabilmesi sağlanacaktır.
Broş tığının ömrüne etki eden 5 ayrı etken vardır. Bunlar :
Broşlanacak malzeme cinsi ve sertliği
Broş tığının yapıldığı malzemenin cinsi ve sertliği
Kullanılan soğutma sıvısı(Kesme yağı, Emülsiyon)
Broşlama esnasındaki çekme hızı
Broş çekme tezgahının özellikleri, rijitliği ve broş tutucu hassasiyeti
Broş Tığının Her Bilenmesinde Broşlanılabilecek Parça Sayısı :
İmalat sektöründe çok sık kullanılan otomat çeliği, Ç1040/1050 gibi yapı çelikleri, sfero döküm ve benzeri malzemeleri işlemek için uygun üretim koşullarında, 1.3343 yüksek hız takım çeliğinden imal edilmiş olan bir broş tığı ile, uygun soğutma sıvısı kullanılmak kaydı ile, toplam ( 80 – 250 metre ) kesme işlemi ( talaş kaldırmak ) yapılabilmektedir.
Bunu bir örnekle açıklamak gerekirse ;
Üzerinde 20 mm boyda bir delik olan iş parçasından, yukarıda sayılan koşullara dikkat edildiğinde her iki bileme arasında yaklaşık olarak:
en az 80 / 0,02 = 4000,
en fazla 250 / 0,02 = 12500 adet parçaya broş çekilebilecektir.
Bu durumda her 4000-12500 sayıda parçaya broş çekildikten sonra broş tığının bilenmesi gerekecektir.
Broş Tığının Bilenmesi gerektiğinin göstergeleri :
İş parçası yüzeylerinde yırtmalar meydana gelirse (Buna soğutma suyunun uygun seçilmeyişi ve uygun sevk edilmeyişi de neden olabilir).
Tezgahın çekme kuvveti ihtiyacı başlangıca göre artarsa
Broş tığı kendi ölçüsünden daha küçük veya büyük parçalar çıkarıyorsa
Broşlama sırasında parçanın sıcaklığı yükseliyorsa
Kullanılmakta olan broş tığı körelmiştir ve bilenmesi gerekir.
BROŞLARIN SINIFLANDIRILMASI :
Operasyon Metoduna Göre :
Basma tipi broşlar
Çekme tipi broşlar
Operasyon Tipine Göre :
Dış yüzey işleyen broşlar
İç yüzey işleyen broşlar
Fonksiyonuna Göre ;
Yuvarlak
Testere dişli
Spline ( evolvent veya düz )
Yuvarlak ve Spline birleşik
Helis
Çap Kalibre
Kama Yeri
Dış yüzey broşlarıdır
BROŞLAMANIN FAYDALARI :
İşlem zamanını kısaltır
Yüksek yüzey kalitesi sağlar
İkinci bir operasyona gerek kalmaz
Ölçü tamlığı sağlar
Karmaşık profillerin yapılabilmesini sağlar
Kolay ve ucuz işçilik sağlar
KULLANIM ALANLARI :
Otomotiv endüstrisinde pek çok parçanın imalinde
Uçak ve uzay endüstrisinde pek çok parçanın imalinde
El takımları imalinde
Özellikle frezeleme ile yapılması gereken, çeşitli makine parçalarının imalinde
Kremayer imalinde
Silah parçaları üretiminde
BROŞ SİPARİŞİ VERİLİRKEN GEREKLİ BİLGİLER :
Genel Bilgiler
Parçanın profili, boyutları, alt ve üst toleranslar( Varsa, parçanın teknik resmi ve/veya numunesi; profil detay ölçüleri, ilgili standartlar)
İşlenecek parçanın özellikleri (Döküm, dövme, soğuk şekillendirilmiş vs.)
Broşlamadan önce parçanın işlem görüp görmediği, hangi yüzeyine göre konumun önemi
Isıl işlem durumu ve sertliği
Parçanın ısıl işlem sırası (Broşlamadan önce veya sonra olup olmadığı)
Üretim miktarı ve istenen kapasite
Yüzey kalitesi
Broşlama tezgahının, broş dizaynına tesir edebilecek özellikleri ; broş destekleri, özel fikstürler, kızaklar, kayıtlar, vs…
Çekme sapı tipi ve standardı, çekme sapının ilk dişe kadar olan uzunluğu
Yuvarlak Broşlar İçin (1.–9.) Maddelere ilave olarak :
Broşlamadan önceki delik çapı, broşlanacak uzunluk
Broşlama sonrası delik çapı, alt ve üst limitler
Broşlamadan önce deliğin açılma şekli ( Matkapla delinmiş, raybalanmış, sıcak veya soğuk dövülmüş, vb…)
Broşlamadan önce veya sonra deliğe ayrıca bir işlem yapılacak mıdır?
Aynı anda broşlanabilecek parça adedi
Spline Broşlar İçin
( 1. – 14.) Maddelere ilave olarak:
Taşlama için bir pay bırakılacak mıdır?
İç ve dış çaplarda spline köşelerinde olması gereken radyus ve pah değerleri
Broş, spline profilin yanında iç çapı da ölçüye getirmeli midir?
Delik ekseni ile profil ekseni arasındaki eksen kaçıklığı toleransı nedir?
Spline yataklamasının iç çapa, dış çapa veya profile göre olup olmadığı
Evolvent Spline Broşlar İçin
( 1 – 9 Ve 15 – 19) Maddelere ilave olarak:
Evolvent biçimli broş için bütün dişli değerleri (Standardı belirtilmeli veya diş üstü çapı, diş dibi çapı, bölüm dairesi çapı ve basınç açısı değerleri verilmelidir)
Helis Spline Broşlar İçin
( 1. – 9. Ve 15. –20.) Maddelere ilave olarak :
Helis hatvesi ve helis açısı
Kama Yeri Broşu İçin
( 1. – 9.) Maddelere ilave olarak :
Broşla beraber kullanılacak kama broşu yataklayıcısı,
Kama yerinin parça üzerindeki herhangi bir noktaya göre konumu önemli midir?
Dış Yüzey Broşlar İçin
( 1. – 9.) Maddelere ilave olarak :
Broşlanacak malzemenin tezgaha bağlanma şekli
Kesme boyu ve genişliği
Maximum talaş kalınlığı
Aynı anda broşlanacak parça sayısı
Broş sap dizaynı
İYİ BİR BROŞLAMA YAPABİLMEK İÇİN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR :
ÖLÇÜYE VE YÜZEY KALİTESİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER
DIŞ BROŞLARDA
Bronşlanacak parçaya gelecek
Kuvvetler göz önünde bulundurularak esnemeyi önleyecek dayamalarla yükler dengelenmeli
Uygun sıkma kuvveti ile titreşimsiz
Ölçü ve refens yüzeylerine göre konumlaması yapılmış tüm bu faktörleri karşılayarak doğru bir bağlama yapılmalı
Malzeme yapısı homojen olması
İÇ BROŞLARDA
Salgı ve yalpayı enaza indirmek için tezgah tablasının doğru salgıyı tam olmalıdır
Uygun kesme yağı ve hız seçilmelidir
Malzeme cinsine göre uygun kesme açıları tespit edilmelidir
Broş çekme tezgahının rijit olması
Broş dizaynının iyi yapılmış olması
Uygun soğutma sıvısı kullanılması
Broş tığının kusursuz, körelmemiş, olması,
Uygun kesme hızında çalışılması
Broşlanacak parçanın tezgaha sağlam ve uygun bir şekilde bağlanması, gereklidir .